Author: admin

Wiene Friezen Wytsings? (hieronder in het Nederlands)
Hjir en dêr sjogge wy dizze fraach nei foaren komme en om hjir fluch antwurd op te jaan: Ja, de Friezen wiene wytsings.

Measte minsken tinke al gau oan Noarwei/Noarwegen, Sweden of Denemarken as wy it oer wytsings hawwe. Mar oer de Friezen wurdt net sprutsen, whylst dy der like goed in rol yn spile hawwe. Net allinnich mei de wytsings, mar de Friezen hawwe ek it bewâld oer de gânze Noardsee hân om’t sy sokke sterke boaten hiene. 

Sa binne der ferhalen oer in Fryske lieder dy’t “It Grutte Wytsing Leger” liede yn ferskate oanfallen, Ubbu of Ubba wie syn namme.

De Friezen wiene de bêste hannelers yn de 9e iuw en as sy in kâns seagen, dan kaam it swurd derby en foelen sa wol gauris ferskate plakken yn Ingelân oan. Sa is der ek in âlde-fryske tekst oer de Friezen yn dy tiid:

“Alle Fresa er north herden ouer thet hef anda grimma herna and thet al hethen was, ther Fresena was”

Dat betsjut it folgjende: Alle Friezen hearden ienris yn it noarden oer it hêf (see) yn ‘e skriklike hoeke en sy wiene heidenen, dy’t Friezen wiene

De Friezen hawwe in protte bedein hân en wy kinne hjir net alles by de poat hawwe, foaral oer de Wytsing tiid kin wol in hiel boek oer skreaun wurde, hwat ek dien is. Dêrom sille wy besykje om hjir en dêr hwat te pleatsen oer de Wytsing tiid en miskien hastû ek noch wol hwat?

Waren de Friezen Vikingen?

Waren Friezen Vikingen? Hier en daar zien we deze vraag naar verschijnen en om hier snel antwoord op te geven: Ja, de Friezen waren Vikingen.

De meeste mensen denken al snel aan Noorwegen, Zweden of Denemarken als we het over Vikingen hebben. Maar over de Friezen wordt niet gepraat, terwijl zij er ook een (grote) rol in hebben gespeeld. Niet alleen met de Vikings, maar de Friezen hebben zelf ook de macht over de hele Noordzee gehad omdat ze hele sterke boten hadden.

Zo zijn er verhalen over een Friese strijder die één van de leiders was van “Het Grote Viking Leger” deze commander heeft een grote rol gespeeld in vele aanvallen, Ubbu of Ubba was zijn naam.

De Friezen waren de beste handelaars in de 9e eeuw en als ze in kans zagen, dan kwam het zwaard erbij en vielen zo wel eens verschillende plekken in Engeland aan.

Zo is er ook een Oude-Friese tekst over de Friezen van die tijd:

“Alle Fresa er north herden ouer thet hef anda grimma herna and thet al hethen was, ther Fresena was”

Dat betekend het volgende: Alle Friezen hoorden eens in het noorden over de zee uit de verschrikkelijke hoek en zij waren heidenen, die Friezen waren.

De Friezen van die tijd hebben veel gedaan en we kunnen hier lang niet alles bij langs, vooral over de Vikingtijd kan wel een boek geschreven worden, wat ook gedaan is.

Daarom zullen wij proberen hier en daar wat meer te plaatsen over de Vikingtijd en misschien heb jij ook wel iets?

Dizze fraach komt wol gauris foarby. Op it foarste plak moatst mar tinke fan wêrom wurdt dit sein? Dat komt fansels om’t hjir en dêr Hollânsk klinkt, of it wurdt te Hollânsk skreaun.

Uteinlik soest nea alle Hollânske wurden út de taal helje kinne, om’t offisjeel Fryske wurden binne. De Hollânske taal hat se júst út it Frysk weihelle. Sjoch mar nei de âld-fryske taal.

It punt bliuwt dat it Frysk in taal is, sels noch âlder as it Hollânsk, mar it wurdt tsjintwurdich brûkt as in dialekt. Dat is it probleem. De offisjele taal is noch wol okee, mar it sprekken derfan is bot efterút gien. It probleem hearsket al jierren en it wurdt allinnich mar minder. Dû soest tinke fan doch der dan hwat oan. Dogge sy ek, sy hawwe de skriuwwize ek mar mear Hollânsk makke wêrtroch it (spraak)probleem net sichtber fuort is. 

Konklúzje is dat de offisjele Fryske taal in tige kreaze taal mei tige bysûndere wurden wie is, mar de sprutsen taal is yn in protte plakken in dialekt wurden.

Fierders soene wy sizze, nim it foarbyld oan it Ingelsk. Dizze taal feroaret net mei de spraak, de spraak feroaret mei de taal.

In het Nederlands: Is het Fries een dialect?

Deze vraag komt wel snel eens voorbij. Als eerste moet je maar denken van waarom wordt dit gezegd? Dat komt natuurlijk omdat het hier en daar Nederlands klinkt, of het wordt te Nederlands geschreven.
Uiteindelijk zou je nooit alle Nederlandse woorden uit de Friese taal kunnen halen, omdat het officiële Friese woorden zijn. De Nederlandse taal heeft ze juist uit de Friese taal gehaald. Kijk maar naar het Oud-Fries.

Het punt blijft dat het Fries een taal is, zelfs nog ouder dan het Nederlands, maar het wordt tegenwoordig gebruikt als een dialect. Dat is het probleem. de officiële taal is nog wel oké, maar het spreken ervan is erg achteruit gegaan. Het probleem heerst al jaren en het wordt alleen maar slechter. Je zou denken van doe er dan wat aan. Doen ze ook, ze hebben de schrijfwijze ook maar meer Nederlands gemaakt waardoor het (spraak)probleem niet zichtbaar weg is.

Conclusie is dat de officiële Friese taal een hele mooie taal met ontzettende bijzondere woorden was is, maar de gesproken taal is in veel plekken een dialect geworden.

Verder zouden wij zeggen, neem het voorbeeld aan het Engels. Deze taal veranderd niet door de spraak, de spraak veranderd door de taal.

It is wierskynlik in ûnderwerp wêr’st net gau by stil stiest, mar der binne in protte bisten wêrfan it ras út Fryslân weikomt. Hjirûnder stiet wer in list 😉

De Fryske ko
De bekende swart-wite cow dy’st oeral sjochst, net allinnich yn Nederlân, mar oeral op dizze wrâld komt út Fryslân. Hiest net tocht tink?

De Fryske stabijhoun of stabijhûn
Dizze hûn is in swarte- of brúnwite Fryske rashûn, wurdt in protte brûkt by mollefangen en ek wol as waakhûn.

De wetterhoun of wetterhûn
Lykas de stabij komt dizze fansels ek út Fryslân

De Fryske hin
Dit is in pikeras dy’t ek út Fryslân komt. Hjir falt net sa’n protte oer te sizzen 😉

East-Fryske miuw
Net dat ik sa’n fûgelkenner bin, mar de East-Fryske miuw út East-Fryslân (Dútslân) is gjin miuw, it is in pyk.

De Fryske Molkskiep
Ja, dit liket gewoan op in normale skiep en dat sil it ek wol wêze.

De East-Frysk
It Fryske hynder is net it ienigste hynder út Fryslân. It “East-Frysk” sa as it al seit, komt dy út East-Fryslân. (Dútslân)

Fryske Hinkriel
Noch in Fryske pikeras, falt net in protte oer te sizzen.

Fryske goudpel of gielweiten
Sa te sjen komme der in soad piken út Fryslân wei.

It Fryske Hynder
Dizze kinne wy fansels net ferjitte, it grutte swarte Fryske hynder mei syn moaie moannen.

Hastû noch in Frysk bist dy’t net op dizze list stiet? Lit it ús witte!

 

 

 

In het Nederlands: Friese dieren

Het is waarschijnlijk een onderwerp waar je niet snel bij stil staat, maar er zijn veel dieren waarvan het ras uit Friesland vandaan komt. Hieronder staat weer een lijst 😉

De Friese koe
De bekende zwarte-witte koe die je overal ziet, niet alleen in Nederland, maar overal op deze wereld komt uit Friesland. Had je niet gedacht zeker?

De Friese stabijhoun of stabijhond
Deze hond is een zwarte- of bruinwitte Friese rashond, wordt veel gebruikt bij het mollenvangen en ook wel als waakhond.

De wetterhoun of waterhond
Net als de stabij komt deze ook natuurlijk ook uit Friesland.

De Friese hoen
Dit is een kippenras die ook uit Friesland komt. Hier valt niet zoveel over te zeggen 😉

Oost-Friese meeuw
Niet dat ik zo’n vogelkenner ben, maar de Oost-Friese meeuw uit Oost-Friesland (Duitsland) is geen meeuw, maar een kip.

Het Friese melkschaap
Ja, dit lijkt gewoon op een normaal schaap en dat zal het ook wel zijn.

De Oost-Fries
Het Friese paard is niet het enigste Friese paard. De Oost-Fries ook, deze komt natuurlijk uit Oost-Friesland (Duitsland)

Friese Hoenkriel
Nog een Friese kippenras, valt niet zoveel over te zeggen.

Friese goudpel of gielweiten
Zo te zien komen er veel kippen uit Friesland.

Het Friese paard
Deze kunnen wij natuurlijk niet vergeten, het grote zwarte Friese paard met zijn mooie manen.

Heb jij nog een Fries dier die net op deze lijst staat? Laat het ons weten!

Dêr wie in tiid dat de rûge Friezen Ingelân wol gauris oanfoelen. In protte plonderje en dû witst wol in bytsje hoe dat der oan ta gie. Ingelân hie it der mar drok mei. Troch de jierren hinne waard der net allinnich oanfallen, mar ek waard der doarpen of stêden stifte op Ingelske grûn. Dizze stêden hawwe it fier skopt, hwant dû kinst se hjoed de dei noch altyd werom fine. Hjir in list mei Fryske plakken yn Ingelân: (it is net de folsleine list)

Freasley

Frismarsh

Frizinghall

Ferry Fryston

Monk Fryston

Frisby

Friesthorpe

Water Fryston

Frieston

Frizenham

In het Nederlands: Friese steden in Engeland

Er was een tijd dat de ruige Friezen Engeland wel snel eens aanvielen. Er werd veel geplunderd en je weet zelf wel een beetje hoe dat er aan toe ging. Engeland had er maar druk mee. Door de jaren heen werd er niet alleen aangevallen, maar er werden ook dorpen of steden gesticht op Engelse grond. Deze steden hebben het ver geschopt, want je kunt ze vandaag de dag nog steeds terug vinden. Hierboven is een lijst met Friese plekken in Engeland: (lijst is niet compleet)

Fryske Mytology giet fierder as tocht hiest, it hat mearkes, sêgen, teltsjes en safolle mear. Mar hjir wolle wy it allinnich krekt efkes yn it koart oer de Fryske Goaden hawwe. (onderaan in het Nederlands)

It rygje hjirûnder binne de wichtichste/bekenste Fryske Goaden:

• Weda (Wotan/Wodan/Woden) – Dêr komt Woansdei fan. It wie de AlHeit, god fan wiisheid, oarloch, dea en poëzij.
• Tuisto, de god wêrfan sein waard dat alle minsken dêr fan ôfstammen;
• Frija (Fro/Freyja) – De goadinne wêr ús Freed weikomt. Goadinne fan leafde en it houlik. 
• Tonger (Thor, Donar) – Hjir komt Tongersdei wei. It wie de god fan de tonger en it waar.
• Tyr (Tiwaz) – Tiisdei is hjir weikaam, it wie de god fan oarloch. 
• Forsite, god fan de rjochtspraak
• Saksnot, dizze god wurdt faak fegelike mei Tyr, de god fan de oarloch. Saksnot “wie” dan de stamgod fan de Saksen.

Nijsgjirrich, net? Ynkoarten sille wy sjen dat wy mear pleatse kinne oer de Fryske mytology.

• In part fan de ynformaasje komt by Wikipedia wei.

In het Nederlands: Friese goden

Onze Friese mythologie gaat toch verder dan je had gedacht, het heeft sprookjes, volksverhalen en nog veel meer

Maar hier willen wij het net even in het kort het over de Friese goden hebben.

Het rijtje hieronder zijn de belangrijkste/bekendste Friese goden:

• Weda (Wotan/Wodan/Woden) – Daar komt woensdag (Woansdei) vandaan. Het was de alvader, god van de wijsheid, oorlog, dood en poëzie.
• Tuisto, de god waarvan gezegd werd dat alle mensen er van afstammen.
• Frija (Fro/Freyja) – De godinne waar onze vrijdag (Freed) vandaan komt. Godinne fan de liefde en het huwelijk. 
• Tonger (Thor, Donar) – Hier komt donderdag (Tongersdei) vandaan. Het was de god van de bliksem en het weer.
• Tyr (Tiwaz) – Dinsdag (Tiisdei) is hier vandaan gekomen. Het was de god van de oorlog.
• Forsite, god van de rechtspraak
• Saksnot, deze good wordt vaak vergeleken met Tyr, de god van de oorlog. Saksnot “was” dan de stamgod van de Saksen. 

Interessant, vindt je niet? Binnenkort zullen we zien of we meer kunnen plaatsen over de Friese mythologie.

Ea heart fan de “Magnus flagge”?

De myte seit dat der ea in flagge (findel) wie mei wûnderberlike krêften. Dizze koe tonger en stoarm tsjin gean, mar ek hold it lilke geasten fuort, it bruts betsjoeningen en makke de eigener ûnoerwinlik. Dizze flagge wie it symbool foar de Fryske frijheid. Sy sizze dat de flagge út Lyts-Azië (in part fan Turkije) kaam, fan de soan fan Noach, Sem. De flagge wie yn hannen fan Friso, de man wêr’t ek fan sein waard dat dêr alles begûn foar de Friezen.

De ferhalen sizze dat de flagge bewarre waard yn de timpel fan Tanfana. Nei dat Friso stoarn wie, is de flagge begroeven om te foarkommen dat de heidense kening fan Denemarken him fine soe. Mar hwat barde der no? De Friezen koene de flagge net mear werom fine. Dêr soene sân rjochters west hawwe dy’t wisten wêr de flagge begroeven wie.

Doe’t de hillige Willibrord nei Fryslân gien wie (rûn 658-739), krige hy in dream. Yn syn dream ferskine in ingel, dizze ingel sei wêr’t de flagge begroeven wie. It wie by de Eems (grutte rivier). De flagge kaam wûnder boppe wûnder hiel de grûn út. Willibrord hat dêrnei de flagge oan Magnus Porteman jûn. Letter is dizze man úteinlik yn in striid mei de Sarakenen dea gien. De flagge waard wer begroeven.

Oant hjoeddedei hat gjinien de flagge wer sjoen… der binne in protte geroften oer de lokaasje fan dit bysûndere foarwerp…

Wy as organisaasje hawwe de bots pakt en binne begûn mei graven.